Peregrynacja Bogurodzicy w Ikonie Częstochowskiej do każdej rodziny w parafii unickiej w Kostomłotach

 

Uwaga. Wspomniałem już, że będę pisał niniejsze memorabilia trzymając się klucza tematycznego a nie chronologicznego.  Tak wypadło, że w tym fragmencie wspomnień przedstawię poczynania duszpasterskie dotyczące kultu Bogarodzicy w unickiej parafii Kostomłoty. 

I. Akt pierwszy

 Starsze pokolenie Polaków dobrze pamięta Peregrynację Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z okazji Tysiąclecia chrztu Polski. Peregrynację kopii cudownego Obrazu w każdej parafii, ale też peregrynację  w każdej rodzinie. Po dużą papierową  kopię Obrazu z każdej parafii jeździła do Częstochowy pielgrzymka.

 Podam tekst z Kroniki parafialnej zapisany na bieżąco trzydzieści lat temu. 

Listopad 1978 r.

            Było w tym roku w parafii 18 pogrzebów. W samej wsi 15. Trochę za dużo, choć ludzie leciwi. Jedynie 2 osoby mogłyby „zaczekać”. Ludzie trochę przerażeni. W takich okolicznościach podszedł do mnie jeden z parafia i mówił, że za sanacji na tę „śmierć” stawiali procesjonalnie krzyże u wylotów dróg ze wsi, a kobiety opasały wieś nitką uprzędzoną w ciągu jednej nocy. Może by teraz coś zrobić – mówi – Wy, niby człowiek święty. Odpowiedziałem, że krzyże to przepisowo postawili, ale ta nitka, to zabobon.

            Na pogrzebie Gryszki Pańkowskiego powiedziałem ludziom, że po chatach pójdzie Ikona M. B. Częstochowskiej na intencję Opieki Bożej i odwrócenia zła. Akurat to mi pomogło („to” tzn. powyższe żądanie ludzi) przeprowadzić peregrynację po rodzinach Obrazu Matki Bożej z okazji 600-lecia Jasnej Góry. Ale zorganizowałem inny obraz, a nie papierowy, jakie przywożą parafie z Częstochowy. Terespolski młody ksiądz prawosławny, Konstanty Bondaruk, na zamówienie moje maluje na desce o wymiarach ok. 45 x 45 cm wizerunek Częstochowskiej Czarnej Madonny. Dodał do niego jedynie napisy wokół głowy Maryi i Dzieciątka, jak to jest na ikonach.

            Ogłosiłem też wówczas, że pojedzie delegacja parafii na Jasną Górę i Obraz nasz poświęci i przywiezie. Ludzie obie sprawy przyjęli raczej życzliwie.

            Za kilka dni doszło do mnie, że S. powiedziała: „Co on robi, to polski zwyczaj”. Zaś A. w sklepie znowu mówiła: „Jak to będzie Matka Boska ruska, to ja nie wezmę”. O mój Boże! Rób człowieku, co chcesz! Temu polska Matka Boska nie pasuje, tamtemu ruska. Jakby nie wiedzieli, że Matka Boska była Żydówką. Ktoś mówił coś tak: „Jadą po Matkę Boską, bo im pieniądze potrzebne”. Nie wiem, co, do czego!

            Trzeba mi układać program Pielgrzymki. Może nagram coś na kasety i przepiszę na maszynie. Choć tam [w Częstochowie] dają książeczkę z tekstami takiego domowego nabożeństwa, ale ja musze ją przerobić, dostosować do naszego obrządku.

            Już kilka osób zgłosiło się na wyjazd do Częstochowy.

 20 grudnia 1978 roku

            Przy każdej okazji, szczególnie w rodzinach, tłumaczę ludziom sens Pielgrzymki Obrazu Matki Boskiej, a nigdy nikt z parafian nie był w Częstochowie. Przynajmniej ta rodzina już będzie bardziej rozumieć, a na pewno będą mówić między sobą.

 Wczoraj oglądałem malowanie Obrazu. Piękny. Sądzę, że będzie ładny i dokładny.

 29 grudnia 1978 roku

            W trzeci dzień Świąt Bożego Narodzenia byliśmy w Częstochowie w następującym składzie: 

Ks. Proboszcz [Roman Piętka, mic]

Maria Ostapiuk

Wiera Budniczuk

Grzegorz Kupryś

Wasylek Ostapiuk

Nadzieżda Jaroszuk

Kazimiera Nesteruk

Jadwiga Kowaluk

Bogdan Kargul

Aniela Ludwiczuk

Zinowia Pańkowska

Maria Szelest

Maria Pańkowska – Serguczka

Żenia Dziatłowska

Franciszka Szprychel

i Maria Stepaniuk.

         Dzień wcześniej spotkałem kierowcę rannego autobusu jadącego z Kodnia do Terespola, by nie zawiódł. Misza zawiózł mnie do Kodnia, a reszta ludzi czekała w Okczynie lub Kostomłotach-PGR. Ledwo ludzie wsiedli w PGR-rze do autobusu urwała się linka gazu. Nie pomogły manipulacje kierowcy. A my w strachu modlimy się do Matki Bożej, by zdążyć w Terespolu na pociąg jadący do Częstochowy. Tylko 7 minut różnicy między przyjazdem autobusu i odjazdem pociągu. Linkę do gazu podłączyli. Całe szczęście, że bilety Misza kupił w przeddzień. W ostatniej chwili wsiedliśmy do wagonu, nawet jeszcze zatrzymywałem dyżurnego, by nie dawał sygnału odjazdu.

Przemyślną i dobrą organizatorką okazała się p. Nadzia Jaroszukowa. Otóż pobiegła  na koniec składu i wyszukała prześwietne miejsca siedzące, miękkie i dla całej grupy, mogliśmy siedzieć razem. Uchwaliliśmy, by dać jej medal za zasługi i wybraliśmy na kierowniczkę podróży ds. miejsc w wagonie. Cicha p. Jadzia Kowalczuka okazała się cichą wodą, co brzegi rwie. Bawiła nas całą drogę. P. Maria Ostapiuk z Księdzem, Żenią Dziatłowską, Wasylkiem i kilkoma innymi ćwiczyła tropari i śpiewy cerkiewne. P. Aniela organizowała posiłki, a p. Wiera szczególnie w powrotnej drodze myślała tylko o tym, jak przystroić Obraz. Pani Kazimiera Nesteruk kierowniczka ds. śpiewów polskich nuciła sobie z nami ładne pieśni do Matki Boskiej ze swej białej książeczki. Ksiądz Proboszcz w poszczególnych przedziałach opowiadał o Częstochowie i Jasnej Górze. A p. Frania, repatriantka zza Buga, w powrotnej drodze zabawiała nas historyjkami o szlachcie z Jaźwina i okolic bo ona stamtąd pochodzi, z obecnej Białorusi.

Podróż była „lux”, jak mówił Antek Orepuk. I połączenia, i miejsca siedzące, i nie zmęczeni. W Koluszkach przesiadka. Godzina 14:50 w Częstochowie Gł. Wchodzimy na Aleję Najśw. M. Panny. Pierwszy widok klasztoru! Wrażenie! Ciche rozmowy. Jaki będzie nasz Obraz? Jak nas przyjmą? Jak tam jest? Napięcie, ciekawość, lęk, przeżycie świętego miejsca!

Wchodzimy na plac nabożeństw. W Bramie stąpamy po lwach, palmie i kruku, są to symbole Paulinów. Druga, trzecia, czwarta brama. Godz. 15:50 jesteśmy w kaplicy przed Cudownym Obrazem. Zasłonięty. Dowiadujemy się, że o godz. 16.00 odsłonięcie.

Fanfary, dzwonek – Obraz się nam ukazuje. Jakby specjalnie dla nas odsłonięty, bo tylko chwilę czekaliśmy. Cisza! Matka nasza z nami. Modlitwa, modlitwa, modlitwa i spojrzenia wzajemne Jej na nas i nasze na Nią.

O godz. 17.00, choć przed zasłoniętym Obrazem, odprawiamy unicką Mszę św. Śpiewali pięknie. Ludzi coraz więcej. Zasłuchani. Kilkunastu zakonników. Przed wyjściem do Ołtarza jeden z Ojców mówi, że chyba przed Obrazem na ołtarzu nie było jeszcze Mszy św. we wschodnim obrządku. Kiedyś była greckokatolicka na 1000-lecie chrześcijaństwa, ale na Wałach. Poza naszymi, sporo ludzi było u Komunii św. Po służbie odczytanie parafialnych próśb do Matki Bożej; na jednej kartce podpis: Twój uczeń. A Matka nasza z uwagą słuchała szybko odczytywane listy i „rozważała je w sercu swoim”.

Ludzie poboczni zaczepiali nas bez przerwy. A skąd jesteście, jak ładnie śpiewaliście, czy jeszcze będziecie? Pomagali, podpowiadali, wychodzili z siebie, by nam okazać pomoc, życzliwość. A byliśmy zauważalni, bo w ten dzień była grupa tylko nasza. Wiele razy to sobie mówiliśmy i inni to podkreślali. Mieliśmy wszędzie łatwy dostęp, luźne przejścia i swobodę wolnej modlitwy.

Po ulokowaniu się na nocleg u Sióstr przyszliśmy na godz. 19.00 na Mszę św. W obrządku łacińskim i odsłonięcie Obrazu. I już zostaliśmy do godz. 21:00 na Apel Jasnogórski. Czas między 20:00 – 21:00 wypełniliśmy śpiewaniem pieśni maryjnych, kolęd w polskim i ruskim językach. Zebrało się dużo ludzi, no, kilkadziesiąt.

Ja zostałem w klasztorze, reszta poszła do sióstr na nocleg.

Z rana 28 grudnia na godz. 6:00 byli wszyscy przed obrazem. Z jednym z Ojców koncelebrowałem po rzymsko-katolicku. Nasz Obraz stał na Ołtarzu przed Cudowną Ikoną Częstochowską. Kazanie Ojca było o rzezi betlejemiąt i aktualizacja. Po Mszy św. poświęcił nam Obraz – przekazał naszej grupie. Przyjął Obraz Grysza Kupryś, Ewangelię – Maria Ostapiuk. Słowa zachęty i trwanie na modlitwie, aby razem z naszym Obrazem Moc Matki Bożej z Cudownego Obrazu przyszła do Kostomłot. Na następnej Mszy św. śpiewaliśmy nasze pieśni.

 

 

Śniadanie u Sióstr. Moje w klasztorze z ojcami paulinami. Spotkałem dwóch znajomych Ojców, którzy mi nieba uchylali w klasztorze. Jeden nawet wyrwał z urlopu zakonnicę, by o godz. 8:00 oprowadziła nas po Jasnej Górze. Wpisaliśmy się do Księgi. Kupili pamiątki. Poświęcili. I trudno, ale trzeba było wracać na dworzec. Wzięliśmy ze sobą Matkę Bożą.

 

 

Po drodze na dworzec zaopatrzyliśmy się w picie i pieczywo. A już z dworca taryfą mężczyźni pojechali do cudownego źródła po wodę. I o godz. 12:00 wyjechaliśmy do domu.

W obie strony śpiewaliśmy całą drogę religijne śpiewy ruskie i polskie. Ludzie chętnie słuchali i wchodzili z nami w kontakt. W drodze zrobiliśmy zebranie na temat uroczystości powitalnych przewidzianych na 31 grudnia w Kostomłotach. Najwięcej energii i zainteresowania okazali tu: p. Wiera, Grysza Kupryś, p. Aniela Ludwiczuk, Jadzia Kowaluk i Kazia Nesteruk oraz Maria Stepaniuk.

Podróż była znowu „lux”.

W niedzielę rano śnieg po pas i wiatr – zawieja. Ale ludzi dużo przyszło do cerkwi na powitanie. Dzieci mówiły wiersze i witały Matkę Bożą.

Po Służbie Obraz „przyszedł” do mego domu, na plebanię. Misza niósł Ewangelię, a ministranci Obraz. O godz. 18:00 zebrało się sporo ludzi w plebanii w sali katechetycznej. W niedzielę, nie w Nowy Rok, odprawiliśmy Służbę Bożą w cerkwi, a moliebien na Nowy Rok odprawiliśmy przed Obrazem w plebanii. Wieczorem znowu ludzie przyszli i odprowadziliśmy Matkę Bożą do Aloszy Jakimiuka.

  2 stycznia 1979

            Nowy Rok więc pod znakiem Maryi.

 15 lutego 1979

            

 

Dziś Obraz kończy swą pielgrzymkę w głównej części wsi Kostomłoty – na głównej ulicy. Pora zrobić jakieś podsumowanie. I nie wiadomo, od czego zacząć. Po prostu Matka Boża uczyniła jeden zbiorowy cud. Ikona Czarnej Madonny stała się świętością dla każdego. Dla każdego! Każdy ma zaszczyt Ją nieść, czytać modlitwy powitalne i pożegnalne, śpiewać, w ogóle być na spotkaniu z Maryją Panną.

 

Pokrótce opiszę jedno Nawiedzenie.

I tak, na godz. 17.00 zbierają się ludzie przy Matce Bożej i śpiewają pożegnalne pieśni. O godz. 17.50 rodzina klęka przed Ikona i ktoś spośród nich odczytuje akt oddania się Matce Bożej. Rodzina klęczy. Wszyscy śpiewają: Wieliczajem Tia Prieswiataja Diewo i poczitajem Cziestnuju Ikonu Twoju, juże ot let drewnich na Jasnoj Horie prosławiła jesi. Oraz: O Maryjo, żegnam Cię, o Maryjo, kocham Cię, o Maryjo pobłogosław wszystkie dzieci Swe. W tym czasie rozdaje się świece ludziom na procesję do drugiego domu. Po ucałowaniu Ikony przez rodzinę następuje przeniesienie. Do następnego domu niosą ci, do kogo Matka Boża idzie. Obraz jest oprawiony w feretron, więc wkłada się kanciaste drążki i cztery osoby go niesie. Naprzód idzie mężczyzna ze świecą i Księga Ewangelii, potem Obraz i wreszcie ludzie ze świecami. Zanim procesja się ustawi śpiewają: Maryjo Królowo nasza, jestem przy Tobie, pamiętam o Tobie i czuwam na każdy czas. Maryjo jesteśmy młodzi… A potem jakąś pieśń ruską lub polską w czasie procesji.

 

Po wejściu do następnego domu, na pięknie ubranym stole stawiają Ikonę, zapalają świece dwie lub cztery, a również girlandę z elektrycznego światła oraz żywe i sztuczne kwiaty. Nowa rodzina klęka. Śpiew: Wieliczajem i O Maryjo witam Cię. Modlitwy powitalne – często z drżeniem warg i łzami w oczach. Ucałowanie Ikony. Wszyscy siadają. Dużo ludziom kłopotu, ale miłego, sprawia sprawa siedzeń. Pożyczają z chaty do chaty krzesła, ławki, stołeczki.

Często teraz odprawiam molebien do Matki Bożej lub czytam coś na wzór adoracji Obrazu przeplatanej pieśniami. Nieraz Litania loretańska. A potem pieśni do Matki Bożej na przemian ruskie i polskie. Kilka razy śpiew przerywa się czytaniem Ewangelii. Często daję komentarz perykopy.

A pieśni to już tyle śpiewamy, że wprost nie wyliczyć ich. Kazia Nesteruk przywiozła skądś takie pieśni polskie aktualne na wędrówkę Obrazu. Bardzo proste, ale serdeczne i szczere. Jedną na melodię „Ja wiem, w kogo ja wierzę”, przerobiłem, bo melodyjny akcent nie zgadzał się ze słownym i brzydko brzmiały słowa, np. matek, dziatek. Obrazić z akcentem na końcu. Przerobiłem tekst bez zmiany treści. Podobało się. Śpiewają tak do godz. 20:00. Kończą pieśnią „Słonko znika za górami”. Ludzie rozchodzą się. Zostaje rodzina. Niektórzy czuwają kilka godzin, jeszcze inni całą noc. Czytają Pismo św. Liczniejsze rodziny śpiewają. Ta rodzina jest z Maryją Najświętszą cały następny dzień.

Ilość osób na Nawiedzeniu bywa różna. U Wasylka np. było ok. 80, u Adeli ok. 140. Najczęściej 50 – 60. Chyba to dobrze, bo w większej grupie lepiej człowiek się „rozkręci”, kilka razy wysłucha modlitwy, pieśni, Pismo święte. A rodzina odwiedzana i tak ma dużo czasu na własną modlitwę.

Często powtarzam, że Matka Boża chce od nas prezentu w postaci dobrych czynów i prostowania ścieżek życia. Nie mam wymiaru, ile ludzie korzystają z odwiedzin. Ale niech Maryja to przeprowadza i ocenia. Toż przecież Ona chodzi po kolędzie.

            Korzyść wymierna taka, że wioska cała utrwaliła sobie dotychczas znane pieśni maryjne w obu językach,  nauczyła się wiele nowych też w obu językach. Od tamtego roku wszystkie święta Bogurodzicy, i nabożeństwo majowe spontanicznie rozbrzmiewają maryjnymi pieśniami. 

            Dodatek: Nie obeszło się bez ciekawego epizodu. Otóż, chcąc nauczyć w Kostomłotach trochę nowych pieśni maryjnych takich nowocześniejszych, poprosiłem seminarzystów mariańskich w Lublinie, by nagrali mi je na magnetofon. I nagrali. W Kostomłotach zebrali się piewczy, chór parafialny, powtarzaliśmy sobie i utrwalaliśmy dotychczasowe pieśni. W pewnym momencie zaproponowałem, żeby posłuchali tych nowych nagranych. Chętnie posłuchamy, może damy radę jakichś nauczyć się – odpowiadają piewczy. Słuchamy jedną, drugą, trzecią… Gdy magnetofon odtwarzał kolejną, przesłuchali zwrotkę, spoglądają na siebie z lekkim uśmiechem, proponują wyłączyć magnetofon i mówią, że znają dawniejszą podorożną piosenkę świecką na usłyszaną przed chwilą melodię. Wyłączyłem sprzęt i mówię: zaśpiewajcie! I zaczęli śpiewać te oto słowa:

 

Nakinuw płaszcz s gitaroj pid pałoju

K jeja oknu spieszu w tiszy nocznoj.

Nie razbużu ja piesniej udałoju

Rozkosznyj son krasawicy mładoj.2

 

Ja zdieś poju tak ticho i smirenno

Lisz dla tawo, sztob usłyszała ty,

A piesń moja jest’ fimijam swiaszczennyj

Pred ałtariom bogini krasoty. 2

 

O nie straszyś mienia mładaja diewa,

Nie rozbużu twoich prelestnych snow

Nieistowstwom razhulnawo napiewa.

Czista i piesń, kohda czista lubow’.2

 

I możet byt’, usłyszaw sierenadu,

Ty iz nieja chot’ sztonibud’ pajmiosz.

I możet byt’, pojuszcziemu w nahradu

„Tiebia lublu” – skwoź son praizniesiosz.2