MENOLOGION

 

I · II · III · IV· V· VI· VII · VIII · IX· X· XI · XII

 

PAŹDZIERNIK

 

 1 ♀ OPIEKI MATKI BOŻEJ. - Św. apostoła ANANIASZA, z 70 uczniów Pana i św. ojca naszego ROMANA, śpiewaka.

            Święto Opieki Najświętszej Bogurodzicy zostało ustanowione na wspomnienie wizji Matki Bożej okrywającej swoim płaszczem chrześcijan modlących się w czasie nabożeństwa w Konstantynopolu w czasie napadu wrogów na kraj w X wieku, którą miał św. Andrzej Szaleniec dla Chrystusa (wspomnienie 2 października).

                Św. Ananiasz (Ananias) jeden z 70 uczniów Pana, urodzony w Damaszku, ochrzcił tu św. Pawła apostoła (ok. 37), któremu Pan w objawieniu kazał tam przybyć (Dz 9,10-19). Głosił Chrystusa pośród Żydów i pogan. Gdy odmówił złożenia ofiary bóstwom pogańskim, został ukamienowany.

                Św. Roman (Rōmanos, rōmē gr, siła fizyczna, krzepkość; krzepki, dzielny) urodził się w Emezie w Syrii, był diakonem kościoła Zmartwychwstania w Bejrucie. W czasach cesarza Anastazego I (491-518) przybył do Konstantynopola i przebywał przy kościele Najśw. Bogurodzicy. Otrzymał dar układania kontakionów, jednostrofowych religijnych hymnów poetyckich; było ich ok. tysiąca; zachowało się do dziś zaledwie 85, z których bez wątpienia najpiękniejszym jest Kontakion na Boże Narodzenie. Jemu się przypisuje najpiękniejszy utwór poetycki w greckiej literaturze religijnej napisany ku czci Najśw. Maryi Panny, zwany Akatystem, perła liturgii bizantyjskiej, używany w nabożeństwach do dzisiejszego dnia, a ostatnimi laty rozpowszechniony również w obrządku łacińskim. Św. Roman pożegnał ziemię dla nieba ok. roku 560.

TROPARION, ton 4.

Uroczyście świętujemy dzisiaj, pobożni ludzie,* olśnieni twoim, Bogurodzico, przyjściem,* i spoglądając na twój przeczysty obraz z miłością wołamy:* osłoń nas czcigodnym swoim płaszczem,* i wybaw nas od wszelkiego zła,* prosząc Syna swojego o zbawienie dusz naszych.

KONTAKION, ton 3.

Panna dziś stoi przed nami w świątyni* i z rzeszą świętych niewidzialnie modli się za nas do Boga;* aniołowie z arcypasterzami składają pokłony,* apostołowie zaś z prorokami się radują,* bo za nas Bogurodzica prosi odwiecznego Boga.

TROPARION o apostole (4).

TROPARION o wielebnym (7B).

KONTAKION o św. Romanie, ton 8.

Boskimi cnotami Ducha od lat młodzieńczych,* nadzwyczaj mądry Romanie, zostałeś ozdobiony,* i stałeś się czcigodną ozdobą Kościoła Chrystusowego,* bo wspaniałym śpiewem, błogosławiony, go upiększyłeś.* Dlatego cię prosimy:* pragnącym udziel swojego boskiego daru,* byśmy mogli do ciebie wołać:* Witaj ojcze przebłogosławiony, ozdobo Kościoła.

KONTAKION o Ananiaszu, ton 2.

Orędowniku w modlitwach najgorętszy,* bardzo szybko odpowiadający na prośby,* przyjmij, Ananiaszu, nasze błaganie* i Chrystusa, jedynego przez świętych sławionego, proś dla nas o miłosierdzie.

Służba wspólna o Najśw. Bogurodzicy(1).

Apostoł: Hbr 9,1-7.

2 Σ Św. męczennika CYPRIANA, biskupa i św. męczennicy JUSTYNY i św. ANDRZEJA szaleńca dla Chrystusa.

            Cyprian (Kyprianos, cypryjski, od wyspy Cypr), kapłan pogański, spełniając życzenie bogatego młodzieńca, przekonywał różnymi czarami pewną pannę Justynę (łac. Iustina, sprawiedliwa), poślubioną Chrystusowi, by wyszła za mąż za tego młodzieńca. Ostatecznie nie udało mu się to, bo dziewczyna swymi modlitwami udaremniła podstępy demona. Cyprian uległ, rzucił w ogień wszystkie książki swej magii, pobiegł do Antyma, biskupa pewnego miasta w okolicach Antiochii Syryjskiej, przyjął chrzest, z czasem został biskupem i pobożnej dziewczynie Justynie udzielił święceń diakonissy. Zostali oboje schwytani i zaprowadzeni do Nikomedii przed cesarza Dioklecjana (284-305), który kazał ich ściąć ok. roku 304.

                Św. Andrzej (Andreas, męski, chrobry gr) szaleniec dla Chrystusa, Słowianin, był niewolnikiem bogatego mieszkańca Konstantynopola Teognosta, nauczony języka greckiego i innych dziedzin wiedzy, prowadził bardzo pobożne życie. Potem podjął się wielkiego trudu bycia szalonym dla Chrystusa. W porwanej odzieży chodził po mieście, cierpiał głód, zimno, pośmiewiska i popychania, a nocą modlił się za siebie, swoich wyśmiewców i za świat chrześcijański. Miał dar jasnowidztwa i otrzymał łaskę oglądania Matki Bożej (patrz 1 października). Zmarł w 66 roku życia w X wieku.

            TROPARION o biskupie męczenniku (10).

KONTAKION, ton 4.

Odwróciwszy się od sztuki wróżbiarskiej do poznania Boga,* stałeś się bardzo mądrym lekarzem dla świata,* uzdrawiając darmo swoich czcicieli,* mądry bożą mądrością, Cyprianie z Justyną,* módl się z nią do Pana, Miłośnika człowieka, o zbawienie dusz naszych.

TROPARION o Andrzeju, ton 1.

Sługa Twój Andrzej,* usłyszawszy głos Twego apostoła mówiącego: „my szaleni dla Chrystusa”,* ze względu na Ciebie, Chryste Boże,* stał się na ziemi szaleńcem.* Obchodząc więc jego wspomnienie,* prosimy Cię, Panie, o zbawienie dusz naszych.

3 Σ Św. męczennika DIONIZEGO Areopagity, biskupa Aten.

            Św. Dionizy (Dionysios, bóg życiowych sił przyrody, mit gr) przyjął wiarę chrześcijańską w 53 roku, gdy św. Paweł przemawiał w Atenach (Dz 17,34). Wg Euzebiusza (IV,23) św. Dionizy z Koryntu, Dionizy Aeropagita, był pierwszym biskupem Aten. Cierpiał za  wiarę za cesarza Domicjana (81-96). Przypisuje się jemu wiele pism teologicznych, np. O hierarchii niebieskiej, które ze względu na jego imię miały wielki wpływ. To właśnie za nim powszechnie przyjęto podział aniołów na trzy hierarchie i dziewięć chórów; w pierwszej hierarchii umieszcza: Serafinów, Cherubinów i Trony, w drugiej: Państwa, Moce i Władze (zwierzchności), w trzeciej: Księstwa, Archaniołów i Aniołów (PG III,200).

TROPARION, ton 4.

Nauczony cichości, wstrzemięźliwy we wszystkim,* odziany, jak przystało na kapłana, w prawe sumienie,* zaczerpnąłeś od Naczynia Wybranego niewymowne prawdy,* wiarę ustrzegłeś i równego jemu biegu dokonałeś,* umęczony biskupie Dionizy.* Proś Chrystusa Boga o zbawienie dusz naszych.

KONTAKION, ton 8.

Przekroczyłeś duchem wrota niebios,* jako uczeń porwanego do trzeciego nieba apostoła,* wszelkim poznaniem wzbogaciłeś się w niewymowne dobra,* i oświeciłeś siedzących w ciemności niewiedzy.* Dlatego wołamy do ciebie: Witaj, ojcze całego świata.

4 Św. ojca naszego HIEROTEUSZA, biskupa Aten.

            Według Menologionów greckich św. Hieroteusz (Hierotheos, poświęcony Bogu gr) „był jednym z dziewięciu członków aeropagu.” Nauczał go św. Paweł apostoł i wyświęcił na biskupa Aten. Z kolei on w tajemnice chrześcijaństwa wprowadził św. Dionizego Aeropagitę. To on przewodniczył obrzędom pogrzebowym Najświętszej Bogurodzicy, gdy jednocześnie zebrali się wszyscy apostołowie. Kto go słuchał, widział w nim męża natchnionego przez Boga. Dochowały się do dziś jego hymny religijne. Prowadził święte życie, napełniony był miłością Boga i uradował swego Stwórcę swoim sposobem bycia i dobrymi dziełami i taki oddał duszę w ręce Pana

                TROPARION, jak wczoraj.

KONTAKION, ton 8.

Hierarchę Aten, wychwalamy* nauczeni przez niego spraw niezwykłych i niewymownych;* byłeś miłym Bogu piewcą,* dlatego módl się, błogosławiony Hieroteuszu,* o uwolnienie nas od wszelkich upadków grzechowych,* byśmy mogli wołać: Witaj, ojcze Bogiem mądry.

5 + Św. męczennicy CHARYTYNY.

                 Idąc za greckimi Minejami, św. Charytyna (Charitinē, wdzięk, czar piękności gr) z Cerykos w Cylicji (dziś Korgoz w Turcji), niewolnica jakiegoś pana o imieniu Klaudiusz, żyła za cesarza Dioklecjana (284-305) i dowódcy armii rzymskiej Domecjusza. Posłyszawszy o niej, Domecjusz napisał do jej pana, by ją odesłał na przesłuchanie, czy nie jest chrześcijanką. Ten się zasmucił, wdział wór pokutny i opłakiwał ją. Lecz ta pocieszała go, mówiąc: „Mój panie, ciesz się, zamiast się smucić; za chwilę stanę się miłą Bogu ofiarą za swoje i twoje grzechy.” On jej odpowiedział: „Wspomnij na mnie w królestwie niebieskim,” i odesłał ją do dowódcy armii rzymskiej. Przyprowadzona przed niego wyznała swą wiarę w Chrystusa; wyrwano jej włosy z głowy i przypiekano rozżarzonymi weglami. Przywiązano kamień do szyi i wrzucono ją w morze. Wyszła stamtąd i stanęła przed dowódcą armii rzymskiej. Po wielu torturach połamano jej ręce i nogi; pośród tych cierpień oddała ducha Bogu. Fakt jej męczeństwa i oznaki wczesnego kultu znalazły swe potwierdzenie w inskrypcjach odkrytych w latach dwudziestych XX wieku przez archeologów amerykańskich. „Od pierwszych lat istnienia Kościoła męczennicy byli nie tylko podziwianymi bohaterami, lecz i pośrednikami, którym powierza się własny los i których nadprzyrodzone pośrednictwo działa w życiu wiecznym jak widać na przykładzie św. Charytyny. W III wieku przekonanie to jest powszechne. Orygenes, namawiając swego przyjaciela, Ambrozjusza, do przyjęcia wiary, pisze do niego, że po śmierci będzie mógł modlić się za swoich bliskich bardziej skutecznie niż za życia. Mała męczennica z Aleksandrii, Potamia, mówi do prowadzą­cego ją na śmierć żołnierza, Bazylidy, który okazał jej wiele litości, że po śmierci wstawi się za nim do Boga i przyjdzie do niego, by mu dopomóc w osiągnięciu świę­tości. Również św. Cyprian, pisząc do chrześcijanek oczeku­jących męczeńskiej śmierci, błaga je, by nie zapomniały o nim, gdy będą już w wiecznej chwale. Bohaterzy chrześ­cijańscy stwierdzają przeto przez swą śmierć niezaprzeczalne zwycięstwo, które przekracza życie doczesne, kult zaś ich pamięci, Relikwii i grobów rozwijający się ogro­mnie w III wieku i rozkwitający w pełni po nastaniu ostatecznego pokoju za panowania Konstantyna, jednoczy Kościół cierpiący i walczący na ziemi z Kościołem w niebiesiech, którego triumf jest rękojmią ostatecznego zwy­cięstwa. „Tu vincis inter Martyres", głosi hymn św. Ambrożego. Przez cierpienia wiernych Chrystus triumfo­wał” (Rops D., Kościół pierwszych wieków, Warszawa 1969, s. 450-451).

                TROPARION o męczennicy (14).

KONTAKION, ton 2.

Wiedzą solidną i sercem umocnionym wiarą* haniebną klęskę jawnie zadałaś groźnemu nieprzyjacielowi;* przed Chrystusem stanęłaś, błogosławiona,* mając na sobie płaszcz czerwony od krwi swojej,* i wiecznie cieszysz się z aniołami;* módl się za nas, wielka męczennico.

6 + Św. i chwalebnego apostoła TOMASZA.

            Św. Tomasz (Thōmas, bliźniak, hbr), zwany Dydymos, nie był z innymi uczniami, gdy Jezus zjawił się im po Swoim zmartwychwstaniu. Ponieważ nie uwierzył, gdy mu o tym zjawieniu inni opowiadali, dlatego Jezus zjawił im się ponownie, gdy zebrali się wszyscy i Tomaszowi powiedział: „Zobacz moje ręce… i włóż rękę swoją do Mego boku, i nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym!” Tradycja przekazuje, że ten święty Apostoł głosił słowo boże Medom, Partom, Persom i w południowych Indiach na wybrzeżu Malabaru, stąd ludność miejscową nazwano „chrześcijanami św. Tomasza”. Miejscowy król uwięził św. Tomasza, ponieważ on nawrócił i ochrzcił jego własnego syna Azanesa, żonę Tercję i dwie córki Migdonię i Markę; potem przekazał go pięciu żołnierzom, którzy zaprowadzili Apostoła na górę nie opodal Madrasu i przebili włóczniami. Tak oddał duszę Bogu. Relikwie jego znalazły się później w Edessie, skąd w roku 1258 dostały się na wyspę Chios, w końcu do Ortony. Jemu się przypisuje założenie Kościoła syro-malabarskiego i syro-malankarskiego w Indiach. Pierwsi odkrywcy zachodni z XIII wieku napotkali w In­diach „chrześcijan św. Tomasza". Dotychczas istnieje ich około 300 000, głównie w Malabarze. Istnieją różne poglądy co do ich pochodzenia; jedni twierdzą, że są to pozo­stałości gmin apostolskich, inni zaś, że wywodzą się z Ko­ścioła nestoriańskiego, założonego w końcu V wieku w cesar­stwie perskim. Ważnym ośrodkiem jest ich uniwersytet w Trichur.

TROPARION, ton 3.

Byłeś uczniem Chrystusa,* uczestnikiem boskiego Soboru apostołów,* niedowiarstwem zmartwychwstanie Chrystusa uwierzytelniłeś* i dotknięciem uwiarygodniłeś Jego najczystszą Mękę,* wielce chwalebny Tomaszu: i teraz wypraszaj dla nas pokój i obfite miłosierdzie.

KONTAKION, ton 4.

Pełen łaski bożej Apostoł Chrystusa* i prawdziwy sługa w pokucie wołał:* Tyś jest moim Bogiem i Panem.

Służba o apostole wspólna (4).

7 Σ Świętych męczenników SERGIUSZA i BAKCHUSA.

                Ci święci Męczennicy (Sergius, Bacchus), Rzymianie, żyli za cesarza Maksymina Galeriusza (293-311), byli jego ulubieńcami i zajmowali Sergiusz pierwsze i Bakchus drugie miejsce w jego legionie. Zazdrośni donieśli cesarzowi, że Sergiusz i Bakchus są chrześcijanami. Ten nie uwierzył, ale postanowił przy jakiejś okazji to sprawdzić. Nakazał urządzić uroczystość ku czci pogańskich bóstw. Zabrakło na nich Sergiusza i Bakchusa. Sprowadzono ich tu i nakazano złożyć ofiarę. Odmówili, nawet cesarza przekonywali, żeby uwierzył w Jezusa. Nie chcąc osobiście zadawać mąk swoim ulubionym pracownikom, przekazał ich Antiochowi, zarządcy wschodniej prowincji cesarstwa. Bakchus był straszliwie bity wołowymi żyłami i zmarł pod ciosami, a Sergiusz po różnych torturach zadawanych z rozkazu komendanta legionu został ścięty mieczem ok. 297 roku.

TROPARION o męczennikach (8A).

Inny TROPARION, ton 5.

Ozdoby męczenników Chrystusa,* jak źrenice oczu cenni dla Kościoła Chrystusowego,* dajcie światło naszym oczom,* Sergiuszu wiele cierpiący* i Bakchusie przesławny,* módlcie się do Boga,* byśmy uniknęli ciemności grzechu* i stali się uczestnikami* nigdy nie gasnącego światła* przez wasze, święci, modlitwy.

KONTAKION, ton 2.

Umysł mężnie ustawiwszy na wrogów,* wszystek ich fałsz w proch żeście obrócili* zwycięstwo z wysokości otrzymawszy,* męczennicy bardzo chwalebni,* jednodusznie wołając:* jak dobrze i pięknie z Bogiem przebywać.

8 Św. matki naszej PELAGII.

                Św. Pelagia (Pelagia, morska gr), urodzona w Antiochii Syryjskiej w połowie V wieku, cała oddana przyjemnościom w tańcach i widowiskach teatralnych, prowadziła w mieście Edessie życie swawolne. Przechodząc przypadkiem koło kościoła w towarzystwie rozbawionej młodzieży, usłyszała nauki miejscowego biskupa św. Nonnusa (wspomnienie 10 listopada), przyjęła chrzest i z wielką gorliwością prowadziła życie pokutne na Górze Oliwnej, gdzie po świętym życiu oddała duszę Bogu.

                TROPARION o niewieście (15).

KONTAKION, ton 2.

Ciało swoje wyniszczywszy postami,* w modlitewnych czuwaniach* prosiłaś, matko, Stwórcę* o pełne przebaczenie swojego grzechu;* i otrzymałaś je rzeczywiście* ukazawszy drogę wewnętrznej przemiany.

9 + Św. apostoła JAKUBA syna Alfeusza i wielebnego ojca naszego ANDRONIKA i małżonki jego ATANAZJI.

Nowy Testament wspomina o trzech Jakubach. 1. Jakub, syn Zebedeusza i Salomei. On jest nazwany Jakubem Starszym. To brat Jana Apostoła i Ewangelisty, z którym razem został powołany do grona Dwunastu. Obaj otrzymali od Jezusa przydomek Boanerges, tzn. synowie gromu; wraz z Piotrem Apostołem należeli do najbardziej zaufanych uczniów Jezusa i byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira, przemienienia Jezusa i Jego męki. W roku 42 został on zamordowany na rozkaz króla Heroda Agryppy I (Dz 12,2). To drugi męczennik po św. diakonie Stefanie (Szczepanie). W Europie czczony jest przede wszystkim jako patron podróżujących. Tradycja o jego działalności w Hiszpanii jest pozbawiona jednak podstaw. Jego wspomnienie obchodzimy 30 kwietnia. 2. Jakub Apostoł, syn Alfeusza, którego zwykle błędnie utożsamia się z Jakubem, kuzynem, w języku biblijnym „bratem Pańskim” i bratem Judy Tadeusza; obecność jego matki, Marii, pod krzyżem Chrystusa Pana, jest wspomniana w Ewangeliach; wiadomo o nim tylko, że należał do grona Dwunastu, i był bratem św. Mateusza. Jego wspomnienie jest 9 października. 3. Jakub brat Pański, z 70-ciu apostołów, a zarazem pierwszy biskup Jerozolimy. Prawdopodobnie syn Kleofasa i Marii, jeden z czterech „braci”, bliskich krewnych Jezusa; w ewangelii Mk 15,40 z przydomkiem „Mniejszy”; tradycja przypisuje mu autorstwo listu powszechnego wchodzącego do kanonu Pisma św. Odegrał wielką rolę na tzw. soborze jerozolimskim (Dz 15, 13 nn). Jego wspomnienie jest 23 października, w niedzielę po Bożym Narodzeniu i 4 stycznia.

                Św. Andronik (Andronikos, zwycięzca mężczyzn gr) pochodził z Antiochii Syryjskiej. Żyjąc w świecie razem ze swoją żoną św. Atanazją (Athanasia, zmartwychwstała gr), podobali się Bogu, zmarli w podeszłym wieku w V stuleciu.

                TROPARION o apostole (4).

KONTAKION, ton 2.

Uwielbiajmy pochwalnymi śpiewami Jakuba,* głosiciela ewangelii,* co w dusze pobożnych na trwale wsiał dogmaty mądrości.* Bo on stoi przed tronem Pana chwały* i, ciesząc się razem ze wszystkimi aniołami,* modli się nieustannie za nas wszystkich.

Służba o apostole wspólna (4).

10 Świętych męczenników EULAMPIUSZA i EULAMPII jego siostry.

                 Według Menologionów, ci święci męczennicy żyli w Nikomedii za cesarza Maksymiana (284-305) i rządcy Maksyma. Liczni chrześcijanie, ukryci w górach, wysłali św. Eulampiusza (Eulampios, pięknie oświetlony gr), by kupił im chleba. Ten poszedł do miasta. Zobaczył, że na murach porozklejane są zarządzenia cesarskie. Gdy je czytał, został aresztowany przez pogan. Na pytanie cesarza odpowiedział odważnie, że jest chrześcijaninem. Wszedłszy do świątyni pogańskiej pod pozorem złożenia ofiary bożkom, rozkazał Marsowi upaść; natychmiast posąg padł i rozbił się. Gdy go torturowali, weszła jego siostra Eulampia (Eulampia), i prosiła Świętego, by modlił się za nią, żeby i ona mogła ponieść śmierć męczeńską razem z nim. Wrzucono oboje do kotła z wrzącą wodą, skąd wyszli bez szkody; na ten widok 200 osób uwierzyło w Chrystusa i razem z nimi zostali ścięci mieczem.

            TROPARION o męczennikach (8A).

KONTAKION, ton 3.

Szlachetnych męczenników, rodzonych brata i siostrę* mądrego Eulampiusza i Eulampię uczcijmy,* bo oni przewrotnych knowania* siłą Ukrzyżowanego całkowicie w proch obrócili,* dlatego stali się chwałą męczenników i zarazem chlubą.

11 Św. apostoła FILIPA, jednego z siedmiu diakonów i św. ojca naszego TEOFANA, Naznaczonego i hymnografa, metropolity Nicei.

            Św. Filip (Filippos, wielbiciel koni gr), jeden z siedmiu diakonów nazywany również ewangelistą (Dz 21,8), zmarł prawdopodobnie w Cezarei Palestyńskiej. Głosił ewangelię w Samarii, gdzie m.in. nawrócił Szymona Maga (Dz 8,5-13), a w drodze z Jerozolimy do Gazy urzędnika królowej etiopskiej (Dz 8,26-39); nauczał też w Azocie i okolicy, a następnie w Cezarei Palestyńskiej (Dz 8,40) przyjmując m.in. Pawła Apostoła udającego się do Jerozolimy (Dz 21,8); inne szczegóły z życia św. Filipa oraz kultu mylono z wydarzeniami odnoszącymi się do Filipa Apostoła (wspomnienie 14 listopada; por. Gryglewicz F., Filip diakon, w: EK t. 5, Lublin 1989, kol. 205).

                Św. Teofan (Theophanēs, ukazujący Boga, ukazany przez Boga gr) Hymnograf (778-845) był bratem św. Teodora, którego wspomnienie obchodzi się 11 listopada i 27 grudnia. Urodzili się obaj w Jerozolimie z pobożnych rodziców; otrzymali całokształt wykształcenia w naukach religijnych i pogańskiej mądrości. W roku 800 zaczęli prowadzić życie zakonne w laurze św. Saby i tam otrzymali święcenia kapłańskie. Około roku 813 przybyli do Konstantynopola za cesarza Michała I Rangabeusza (811-813), i byli zesłani przez cesarza obrazoburcę Leona V Ormianina (813-820) do więzienia nad Bosforem. Uwolnieni w roku 820 przez Michała II Jąkałę (820-829), ponownie dostali się do więzienia, tym razem na długi okres, skazani przez Teofila (829-842), syna Michała II Jąkały, który poddał ich chłoście i zesłał na wyspę na Propontydzie. Po dwóch latach odwołał ich z wygnania, bił niemiłosiernie, jambami wypisał im na czołach ich rzekomą winę (stąd pseudonim Naznaczony) i odesłał do więzienia. Św. Teodor umarł w Apamei w Bitynii w 844 roku. A św. Teofan przez Michała III (842-867) i Teodorę odwołany z wygnania został wybrany na biskupa Nicei i zmarł w 845 roku.

            TROPARION o apostole (4).

                TROPARION o biskupie wyznawcy (16).

KONTAKION o Teofanie, ton 2.

Chrystusa Boga wcielenie jak grzmot z nieba głosiłeś,* bezcielesnych wrogów całkowicie w sromotnej klęsce, niezwykły Teofanie, pogrążyłeś.* Dlatego wszyscy z oddaniem i pobożnością wołamy do ciebie:* módl się nieustannie za nas wszystkich.

KONTAKION o Teofanie, ton 4.

(wersja grecka)

Stałeś się dla Kościoła jakby drugim słońcem,* oświecając go, Teofanie, blaskami swoich nauk,* jako wieszcz Chrystusa naszego Boga.

KONTAKION o apostole, ton 4.

Zadziwiający łowca ludzi* i towarzysz uczniów Chrystusa,* wybrany przez apostołów Filip* dzisiaj obsypuje świat pociechami,* broni od nieszczęść swoich czcicieli.* Dlatego jednogłośnie wołamy do niego:* ochraniaj wszystkich swoimi modlitwami, apostole.

11 października, jeśli jest niedziela, a jeśli nie, to w niedzielę najbliższą, wspomina się 350 Ojców siódmego soboru powszechnego w Nicei (787) przeciw obrazoburcom.

Służba niedzielna przypadającego tonu i o Ojcach.

TROPARION o OJCACH, ton 8.

Nieskończenie chwalebny jesteś, Chryste Boże nasz,* ponieważ ustanowiłeś na ziemi naszych Ojców, jakby gwiazdy na niebie* i przez nich doprowadziłeś nas do prawdziwej wiary.* Bogaty w miłosierdzie, chwała Tobie.

KONTAKION o Ojcach, ton 6.

Z Ojca zajaśniawszy Syn niewymownie,* z niewiasty zrodził się podwójny naturą;* ponieważ Go widzieliśmy,* nie odrzucamy wizerunku Jego postaci,* ale pobożnie napisany czcimy z wiarą.* Dlatego Kościół podtrzymując prawdziwą wiarę,* całuje ikonę Chrystusowego Wcielenia.

PROKIMEN, ton 8.

Dn 3,26 i 27.

Błogosławiony jesteś, Panie, Boże ojców naszych,* i chwalebne i sławne imię Twoje na wieki.

Stych: Bo sprawiedliwy jesteś we wszystkim, co nam uczyniłeś.

Apostoł: Hbr 13,7-16.

ALLELUJA

Ps 49,1 i 5.

Bóg, nad bogami Pan, przemówił i wezwał ziemię od wschodu słońca aż do zachodu.

Stych: Zgromadźcie Mu świętych Jego, którzy zawierają przymierze z Nim przy ofiarach.

Ewangelia: J 17,1-13.

ŚPIEW NA KOMUNIĘ

Ps 148,1.

Chwalcie Pana z niebios,* chwalcie Go na wysokości, alleluja 3x.

12 Świętych męczenników PROBUSA, TARACHA i ANDRONIKA i św. ojca naszego KOSMY, biskupa Majumy i hymnografa i św. MARCINA miłosiernego, biskupa Tours.

Św. Probus (łac. Probus, prawy łac) był Trakiem, mieszkańcem miasta Perge w Pamfilii (kraina w Azji Mniejszej); Tarach (Tarachos, wzburzenie, niepokój gr), żołnierz, obywatel rzymski, urodził się w Klaudiopolu Syryjskim, i Andronik (Andronikos, zwycięzca mężczyzn gr) był potomkiem szlachetnej rodziny w Efezie. Przyprowadzeni do Pompejopola w Cylicji przed prokonsula Maksyma za cesarza Dioklecjana (284-305), potem do Tarsu i Mopswestii, odważnie podjęli wszelkiego rodzaju tortury pośród wielu przesłuchań i zakończyli swe życie przez ścięcie mieczem w 304 roku.

            Św. Kosma (Kosmas, kosmos gr, świat; ozdoba), Mieszkaniec_świętego_miasta (Jerozolimy), urodził się w Jerozolimie. Jako biednego sierotę adoptowali rodzice św. Jana Damasceńskiego (wspomnienie 4 grudnia) i razem z ich synem otrzymał świetne wykształcenie religijne i świeckie. Po dojściu do lat dojrzałych razem z Janem wstąpił do klasztoru św. Saby w Palestynie. Sami osobiście możemy się przekonać do jakiego doszedł stopnia wiedzy i elegancji literackiej, gdy będziemy uważnie czytać jego liczne kanony i tropariony, których wiele bardzo starannie ułożył. W 743 roku został wybrany na biskupa Majumy. Dożył do późnej starości; zmarł w końcu VIII wieku (ok. 787), zostawiając po sobie dużo kanonów na różne uroczystości i triodiony (tripiesncy) na Tydzień Męki Pańskiej.

Św. Marcin (martys, dopełniacz: martyros gr świadek?; od Mars, wojowniczy?), Rzymianin, założyciel pierwszego klasztoru we Francji w Marmoutier pod Tours. Zakłada zgro­madzenia nowego typu. Podczas gdy dotychczas mnisi na Wschodzie nie byli kapłanami, św. Marcin stawia za­sadę, że zakonnik powinien być jednocześnie kapłanem. Głosił Ewangelię po wsiach. Ten naj­starszy patron Francji i pierwszy w ogóle święty czczony publicznie, pocho­dził z Pannonii, był zawodowym ofi­cerem za Juliana Odstępcy (361-363). Gdy szedł na wojnę przeciw agresorom, spotkał żebraka i oddał mu połowę swojego wojskowego płaszcza; wycofał się ze służby wojskowej i siedem lat w klasztorze prowadził życie zakonne zanim został biskupem w Tours. Szerzył Ewangelię z wielkim powodzeniem. Gdy umiera, dwa tysiące mnichów przybywa na jego pogrzeb, a monachizm we Francji po­zostanie wierny jego myśli przez długie lata. Sulpicjusz pisał, że taki jeden Marcin wart więcej od całej Tebaidy. Uczniem Marcina był wielki św. Paulin z Noli (wspomnienie 23 stycznia). Zmarł ok. roku 400 (por. Rops D., Kościół pierwszych wieków, Warszawa 1969, s. 607).

TROPARION o męczennikach, ton 5.

Święci męczennicy* wielkimi swoimi czynami wprowadzili w nadzwyczajny zachwyt Moce Niebieskie,* bo w śmiertelnym ciele mocą Krzyża niewidzialnie zwyciężyli dobrym bojowaniem bezcielesnego wroga* i modlą się do Pana o miłosierdzie dla dusz naszych.

TROPARION o biskupie wyznawcy (16).

KONTAKION o męczennikach, ton 2.

Ukazali nam chwałę Trójcy* szlachetni Chrystusowi bojownicy i męczennicy* z Tarachem Probus i Andronik;* dowiedli fałszywości całego bezbożnictwa katów,* dzięki wierze* szlachetnie cierpiący.

KONTAKION o Kosmie, ton 8.

Ozdobiony cnotami, Kosmo przez Boga natchniony,* jesteś ozdobą Kościoła Chrystusowego,* bo ozdobiłeś go pieśniami, błogosławiony.* Módl się za nami do Pana,* byśmy byli wybawieni od zasadzek nieprzyjaciela* wołający do ciebie: Witaj, ojcze szczodry.

13 Świętych męczenników KARPA, PAPILASA i AGATONIKI.

            Ci męczennicy żyli za cesarza Decjusza (249-251). Karp (Karpos, owoc gr) był biskupem Gordos w Lidii, Papilas (Papylas, tata, papa gr) diakonem w Tiatyrze. Zostali zatrzymani za wyznawanie Chrystusa na rozkaz prokonsula Azji i przywiązanych do koni odesłano do Sardów. Do nich dobrowolnie przyłączył się Agatodor (Agathodōros, dobry podarek gr). Tam przywiązano ich do słupa, bito i przypiekano ogniem; wreszcie ścięto mieczem. Razem z nimi od miecza zginęła św. Agatonika  (Agathonikē, dobre zwycięstwo gr), siostra św. Papilasa.

                TROPARION o męczennikach (8A).

KONTAKION, ton 4.

Niby skarb bardzo cenny i krynicę tryskającą leczniczymi potokami* dał Pan przebywającym na ziemi wasze relikwie,* omywające rany po różnych namiętnościach,* rozdające niesutannie dobrodziejstwa naszym duszom.* Dlatego z miłością obchodzimy wasze, boscy męczennicy, święto.

14 Świętych męczenników NAZAREGO, GERWAZEGO, PROTAZEGO i CELSJUSZA.

            Ci Święci ponieśli męczeństwo za wiarę w Mediolanie w czasie prześladowań za cesarza Nerona ok. 64-68 roku, a może za Dioklecjana (284-305). Nazary (Nadzarios, oddał się Bogu hbr) i Celsjusz (Kelsios, celsus łac, wzniosły, wyniosły) za szerzenie wiary pośród pogan byli poddani wielu mękom: rzucili ich na pożarcie dzikim zwierzętom, topili w morzu i gdy z tych opresji wyszli bez szwanku, ścięto ich mieczem. Gerwazy i Protazy (Gerbasios, noszący włócznię, kopijnik germ; uroczyście obchodzę, wielbię?; stary? gr); Protasios, (protassō gr, stać na przedzie, stojący na przedzie) byli bliźniakami. Jeden został na śmierć zabity ołowianymi prętami, drugiemu mieczem ścięto głowę. W roku 356 św. Ambroży odnalazł ich szczątki i w uroczystej procesji przeniósł do kościoła. Ich kult odtąd na Zachodzie bardzo się rozpowszechnił.

                TROPARION o męczennikach (8A).

KONTAKION, ton 2.

Jasnymi jesteście pochodniami,* boscy męczennicy,* i cały stworzony świat blaskiem cudów jakby promieniami obsypujecie,* uwalniacie od chorób* i gęste ciemności zawsze rozganiacie,* modląc się nieustannie do Chrystusa Boga za nas wszystkich.

15 Św. ojca naszego EUTYMIUSZA Młodszego i św. męczennika LUCJANA, kapłana Antiochii.

            Św. Eutymiusz (Euthymios, uprzejmy, życzliwy gr) urodził się w Ancyrze w Galacji (Azja Mniejsza); w wieku siedmiu lat został bez ojca i szybko stał się prawą ręką matki. Po odbyciu służby wojskowej na naleganie matki ożenił się. Gdy urodziła mu się córeczka, uważając, że jest ona wystarczającą pociechą dla żony i matki, potajemnie opuścił dom, by wstąpić do klasztoru. 15 lat prowadził życie zakonne na Olimpie w Bitynii. Potem przeniósł się na Atos, gdzie w grocie trzy lata żył w całkowitym milczeniu. Potem długie lata koło dzisiejszej Tesaloniki pokutował na słupie, pouczając ludzi i lecząc ich z chorób. W 863 roku nieopodal na górze Peristera założył dwa klasztory, którymi przez 14 lat zarządzał, pozostając wciąż diakonem. Do jednego z nich wstąpiły matka i żona. Pod koniec życia usunął się na wysepkę koło Atosu, gdzie w roku 889 umarł. Ma przydomek Młodszy w odróżnieniu od św. Eutymiusza Wielkiego (wspomnienie jego 20 stycznia).

Św. Lucjan (łac. Lucianus, świetlisty, pełen światła łac), pochodził z Antiochii, żył za cesarza Dioklecjana (284-305). Całkowicie poświęcił się studiowaniu hebrajskiego tekstu Starego Testamentu i jego greckich przekładów. Stwierdził z całą troskliwością, że kilka fragmentów brakuje lub tekst jest sfałszowany wstawkami; wstawił każdy tekst na swoje miejsce w Piśmie Świętym i wydał Biblię na użytek chrześcijan, swoich braci, bo był kapłanem w Antiochii. Założył chrześcijańską szkołę, która potem przekształciła się w znamienitą „szkołę antiocheńską”. W 311 roku podczas prześladowania chrześcijan za Maksyminusa (308-314) św. Lucjan został uwięziony i zamęczony w kajdankach.

TROPARION o wielebnym (7B).

                TROPARION o męczenniku (8).

KONTAKION o Lucjanie, ton 2.

Ascezy czynami* najpierw jaśniejącego,* i cierpieniami później świecącego,* wszyscy niby najjaśniejszą pochodnię* Lucjana w pieśniach uroczyście uczcijmy,* modlącego się nieustannie za nas wszystkich.

KONTAKION o Eutymiuszu, ton 2.

Wiele nawałnic wodnych suchą nogą przeszedłszy,* bezcielesnych wrogów w potokach łez głęboko zanurzyłeś,* mądry Bogiem Eutymiuszu wielebny,* i otrzymawszy dar czynienia cudów,* uzdrawiasz z wszelkich boleści:* módl się nieustannie za nas wszystkich.

16 Św. męczennika LONGINA, setnika, który stał pod Krzyżem.

Według najstarszych menologionów św. Longin (długi łac) urodził się w Kapadocji, był centurionem do dyspozycji Piłata, zarządcy Judei za cesarza Tyberiusza (14-37). Otrzymał rozkaz przeprowadzenia Męki i Ukrzyżowania, potem z oddziałem żołnierzy strzeżenia grobu Chrystusa. Jako świadek niezwykłych wydarzeń, jakie miały miejsce przy tej okazji: trzęsienie ziemi, zaćmienie słońca, otwarcie grobów i pękanie skał, wykrzyknął: „Naprawdę Ten był Synem Bożym”. Odrzucił również srebrniki, które mu Żydzi dawali, by zataił Zmartwychwstanie Chrystusa i odszedł wraz z dwoma innymi żołnierzami, którzy z nim później ponieśli męczeństwo. Wreszcie opuścił służbę wojskową, wrócił do swego rodzinnego miasta i tam przepowiadał bóstwo Chrystusa. Lecz Piłat nakłaniany, a raczej przekupiony przez Żydów oskarżył Longina przed cesarzem, że opuścił armię, wrócił do swego kraju i przepowiada bóstwo Chrystusa. Na rozkaz Tyberiusza natychmiast go ścięto wraz z dwoma kolegami; głowę odesłano z Kapadocji do Jerozolimy jako dowód dla Żydów i Piłata o jego śmierci.

            TROPARION o męczenniku (8).

KONTAKION o Longinie, ton 4.

Wesoło rozradował się Kościół* na wspomnienie dzisiaj* godnego nieustannej pamięci bojownika Longina wołając:* Tyś moją mocą, Chryste, i wsparciem.

17 Św. proroka OZEASZA i św. męczennika ANDRZEJA, biskupa Krety.

            Św. prorok Ozeasz pochodził z pokolenia Izachara. Otrzymawszy dar proroctwa, ganił swoich ziomków za ich błędy i niewierności. W swoich mowach prorockich zwracał się do Izraela i narodów i zapowiadał niezwykłe znaki, jakie będą towarzyszyły przyjściu Pana na ziemię. Jego działalność miała miejsce w VIII wieku przed Chrystusem.

Św. Andrzej urodził się na Krecie i tam prowadził życie zakonne. Udał się do Konstantynopola, gdy usłyszał o herezji zwalczania kultu ikon. Tu śmiało w oczy cesarzowi Konstantynowi Kopronimowi (741-775) wytykał niesprawiedliwość wyrządzaną przez niego wiernym oddającym cześć świętym wizerunkom. Byli bowiem wtrącani do więzień, bici, w mękach umierali. On sam po drodze na miejsce kaźni padł pod toporem jakiegoś heretyka w roku 767.

TROPARION, ton 4.

Wzmocniony trudami pobożności na górze,* duchowe oddziały wrogów pełnym uzbrojeniem Krzyża wygubiłeś, błogosławiony,* i znowu do boju przygotowany dzielnie zabijasz Kopronima mieczem wiary.* Za oba dokonania otrzymałeś koronę od Pana,* godny nieustannej pamięci Andrzeju, wielebny męczenniku.

KONTAKION o Andrzeju, ton 3.

Obchodzi dziś cesarskie miasto* nadzwyczajną uroczystość* świetlanego twego wspomnienia,* wołając na wszystkie miasta i kraje;* cieszy się, posiadając skarb wielki,* umęczone bardzo twoje ciało,* Andrzeju męczenniku, pochodnio prawowierności.

18 + Św. apostoła i ewangelisty ŁUKASZA.

Św. Łukasz (Loukās, od łac. lux, lucis, pełen światła) urodził się w Antiochii Syryjskiej; z urodzenia był poganinem i lekarzem z zawodu. W wyniku prześladowania, które wybuchło po śmierci Stefana (Szczepana), niektórzy chrześcijanie Cypryjczycy i Cyrenejczycy przybywszy do Antiochii, przemawiali także do Greków, głosząc dobrą nowinę o Panu Jezusie (Dz 11,19-20). Łukasz stał się gorliwym uczniem Chrystusa. Jako towarzysz w podróżach św. Pawła napisał ewangelię noszącą jego imię a również Dzieje Apostolskie. Jego symbolem jest wół, trzecie z symbolicznych zwierząt, które widział prorok Ezechiel (1,10), ponieważ jego ewangelia zaczyna się od sceny z religijnego życia Starego Testamentu, gdzie głównymi zwierzętami składanymi w ofierze były woły.

TROPARION, ton 5.

Narratora Dziejów Apostolskich* i sławnego autora Ewangelii Chrystusa,* bardzo cennego dla Chrystusowego Kościoła,* wielce chwalebnego świętego apostoła Łukasza,* uczcijmy świętymi pieśniami,* jako prawdziwego lekarza uzdrawiającego ludzkie słabości,* choroby ciała i duchowe rany,* modlącego się nieustannie za dusze nasze.

KONTAKION, ton 2.

Prawdziwego głosiciela pobożności* i zwiastuna niewymownych tajemnic,* zorzę kościelną, boskiego Łukasza,* godnie wychwalajmy.* Jego bowiem i mądrego Pawła* na nauczyciela narodów wybrało Słowo, jak nikt inny znające tajniki serca.

Służba o apostole wspólna (4) oprócz apostoła: Kol 4,5-9.14.18.

19 Św. proroka JOELA i św. męczennika WARUSA.

            Posługa prorocka Joela charakteryzuje się zapowiedzią klęsk i ustania ofiar. Mówił też o Duchu Świętym, Którego przyjęli apostołowie w dniu Pięćdziesiątnicy i o Sądzie ostatecznym.

                Święty męczennik Warus (łac. Varus, krzywonogi, odmienny łac) około 307 roku cierpiał za wiarę w Palestynie za cesarza Maksymiana (286-305, powtórnie 307-308). Święty męczennik WARUS i siedmiu chrześcijańskich nauczycieli żyli w Egipcie w okresie szczególnego prześladowania chrześcijan na przełomie III/IV wieku. WARUS był dowódcą wojskowym i ukrytym chrześcijaninem. Udzielał pomocy wielu nękanym i uwięzionym za wiarę. Nocami odwiedzał więzienie, skazanym przynosił żywność, opatrywał rany, zachęcał do wytrwania.

Pewnej nocy rozmawiał ze skazanymi na śmieć siedmioma nauczycielami chrześcijańskimi, których przedtem bito i głodzono. Gdy rankiem skazańców prowadzono na miejsce kaźni, dołączył się do nich. Sędzia widząc wyjątkową jego wytrwałość w wierze, polecił zadać mu straszne męki, podczas których Męczennik oddał Bogu ducha. Zaraz potem zostali ścięci mieczem chrześcijańscy nauczyciele. Było to w 307 roku.

                     TROPARION o męczenniku (8).

KONTAKION o Warusie, ton 4.

Idąc za Chrystusem, męczenniku Warusie,* piłeś z Jego kielicha* i otrzymałeś koronę męczeństwa,* weselisz się z aniołami,* módl się nieustannie za nasze dusze.

20 Σ Św. męczennika ARTEMIUSZA.

                Św. Artemiusz (Artemios, zdrowy, nieuszkodzony gr), dowódca wojska cesarskiego w Aleksandrii, patrycjusz, był w wielkim poszanowaniu u cesarza Konstantyna Wielkiego (306-337; wspomnienie 21 maja). Szerzył chrześcijaństwo w Egipcie. Za Juliana Apostaty (361-363) dobrowolnie przeniósł się do Antiochii, gdzie ten cesarz prześladował chrześcijan. Za krytykę władcy został schwytany, męczony i ścięty mieczem w 363 roku.

TROPARION o męczenniku (8).

KONTAKION, ton 2.

Pobożnego i uwieńczonego męczennika Artemiusza,* który podniósł znak zwycięstwa nad wrogami,* gromadząc się zasłużenie w pieśniach wychwalajmy,* wielkiego wśród męczenników,* bogatego dawcę cudów,* bo się modli za nas wszystkich do Pana.

21 Σ Św. ojca naszego HILARIONA WIELKIEGO.

                Św. Hilarion (Hilariōn, dopełniacz: Hilariōnos, pogodny, wesoły gr) urodzony w 291 roku w Palestynie z powodu zamiłowania do nauk przeniósł się do Aleksandrii i tam otrzymał chrzest. Usłyszawszy o św. Antonim Wielkim (wspomnienie 17 stycznia), stał się jego naśladowcą i przeżył u jego boku pewien czas, by zdobyć praktykę życia ascetycznego. Powróciwszy do ojczyzny, oddalił się na pustynię. Za czystość swego życia otrzymał od Boga dar proroctwa. Umarł na Cyprze w 371 r.

TROPARION o wielebnym (7C).

KONTAKION, ton 3.

Jako promień niegasnący duchowego Słońca* ciebie, Hilarionie, gromadząc się godnie w pieśniach wychwalamy,* zajaśniałeś bowiem dla przebywających w mroku niewiedzy,* podnosząc wszystko na wyżyny boskie;* dlatego wołamy: Witaj ojcze, fundamencie ascetów.

22 Św. równego apostołom ABERCJUSZA, biskupa Hierapola, cudotwórcy i świętych SIEDMIU MŁODZIEŃCÓW MĘCZENNIKÓW W EFEZIE.

                Św. Abercjusz (Aberkios, averto łac, zwracający w innym kierunku?) był biskupem Hierapola (dziś Mendżib w Syrii), zmarł pod koniec II w. Jeszcze za życia napisał sobie na kamieniu epitafium w formie symboliczno-misteryjnego wyrażania się pierwszych chrześcijan wynikającego z obowiązku zachowania tajemnicy, jasnego dla wtajemniczonych, niezrozumiałego dla obcych. W tym nagrobnym napisie nazywa siebie uczniem św. Pasterza, wysłanym przezeń do Rzymu, by oglądać Wszechwładne Miasto i przypatrzyć się królowej, noszącej złotą szatę i złote sandały, oraz poznać lud naznaczony świetlanym znamieniem. Wszędzie znajdował tam braci w wierze, z którymi spożywał jako pokarm rybę bardzo wielką i czystą, złowioną przez Dziewicę Niepokalaną, tzn. wino zmieszane z wodą i chleb. Napis potwierdza więc istnienie w II wieku dogmatów o chrzcie, eucharystii, dziewictwie Matki Bożej oraz o modlitwie za zmarłych, potwierdza zwyczaj chrześcijan nawiedzania Rzymu i daje świadectwo jedności wiary ówczesnego Kościoła (Eucharystia pierwszych chrześcijan, seria: Ojcowie żywi VII, Instytut wyd. Znak, Kraków 1987, s. 411).

                Siedmiu Braci z Efezu, (Jamblich, Jamblichos, Jan, Iohannes, Martynian, Martinianus, Antonin, Antoninus, Maksymilian, Maximilianus, Dionizy, Dionysios, Egzakust, Eksakustos) wyrzekli się błyskotliwej kariery, przyjęli chrzest i chroniąc się przed prześladowaniami Decjusza (249-251), ukryli się w grocie. Cesarz kazał ich zamurować ok. 250 r. Legenda mówi, że po 178 latach na pewien czas przebudzili się, opowiedzieli ludziom swoją historię i zasnęli do czasu powszechnego zmartwychwstania.

TROPARION o biskupie (5) i TROPARION o męczennikach (8A).

KONTAKION o męczennikach, ton 4.

Otoczyłeś, Chryste, na ziemi Swoich świętych chwałą,* przed Twoim drugim i budzącym grozę przyjściem,* przez głośne wskrzeszenie Młodzieńców,* dowiodłeś zmartwychwstania nieuznającym je,* pokazując niezepsute ich ciała i ubrania* i króla przekonałeś, by zawołał:* prawdziwie jest zmartwychwstanie.

KONTAKION o Abercjuszu, ton 8.

Jako wielkiego kapłana i współmieszkańca apostołów* czci ciebie, Abercjuszu nader godny podziwu, Kościół wiernych,* który swoim wstawiennictwem zachowaj niepokonanym* i niezachwianym przez żadną herezję i niewzruszonym.

23 Σ Św. JAKUBA, brata Pańskiego i pierwszego biskupa Jerozolimy.

Nowy Testament wspomina o trzech Jakubach. 1. Jakub, syn Zebedeusza i Salomei. On jest nazwany Jakubem Starszym. To brat Jana Apostoła i Ewangelisty, z którym razem został powołany do grona Dwunastu. Obaj otrzymali od Jezusa przydomek Boanerges, tzn. synowie gromu; wraz z Piotrem Apostołem należeli do najbardziej zaufanych uczniów Jezusa i byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira, przemienienia Jezusa i Jego męki. W roku 42 został on zamordowany na rozkaz króla Heroda Agryppy I (Dz 12,2). To drugi męczennik po św. diakonie Stefanie (Szczepanie). W Europie czczony jest przede wszystkim jako patron podróżujących. Tradycja o jego działalności w Hiszpanii jest pozbawiona jednak podstaw. Jego wspomnienie obchodzimy 30 kwietnia. 2. Jakub Apostoł, syn Alfeusza, którego zwykle błędnie utożsamia się z Jakubem, kuzynem, w języku biblijnym „bratem Pańskim” i bratem Judy Tadeusza; obecność jego matki, Marii, pod krzyżem Chrystusa Pana, jest wspomniana w Ewangeliach; wiadomo o nim tylko, że należał do grona Dwunastu, i był bratrm św. Mateusza. Jego wspomnienie jest 9 października. 3. Jakub brat Pański, z 70-ciu apostołów, a zarazem pierwszy biskup Jerozolimy. Prawdopodobnie syn Kleofasa i Marii, jeden z czterech „braci”, bliskich krewnych Jezusa; w ewangelii Mk 15,40 z przydomkiem „Mniejszy”; tradycja przypisuje mu autorstwo listu powszechnego wchodzącego do kanonu Pisma św. Odegrał wielką rolę na tzw. soborze jerozolimskim (Dz 15, 13 nn). Jego wspomnienie jest 23 października, w niedzielę po Bożym Narodzeniu i 4 stycznia.

TROPARION, ton 2.

Jako uczeń Pana otrzymałeś, sprawiedliwy, ewangelię;* jako męczennik masz nieugiętość.* Szlachetną śmiałość, jako brat Pański;* możliwość orędowania, jako biskup.* Proś Chrystusa Boga* o zbawienie dusz naszych.

KONTAKION, ton 4.

Ojca Jednorodzone Słowo-Bóg, Które zstąpiło do nas „w ostatnich dniach”,* ciebie, boski Jakubie, powołało na pierwszego pasterza i nauczyciela Jerozolimy,* i na wiernego zarządcę duchowych tajemnic;* dlatego wszyscy cię, apostole, czcimy.

Służba o apostole wspólna (4) oprócz apostoła: Ga 1,11-19 i ewangelii: Mt 13, 54-58.

24 Św. wielkiego męczennika ARETASA i jego towarzyszy.

Za cesarza Anastazego (491-518) w kraju Himjarytów (gr. Omeritaj; dzisiejszy Jemen, Arabia Południowa), istniała mała wspólnota chrześcijan ludności religii żydowskiej w mieście Nadżranie położonym na południe od Mekki. Przeszkodą w rozszerzaniu chrześcijaństwa był bardzo rozpowszechniony judaizm. Ostatni król himjarycki, Dhu Nuwas (zm. 525), najechał na miasto Nadżran i dokonał masakry chrześcijan (523); rzucał do pieca kapłanów, zakonników i zakonnice, i wydał ogniowi ok. 427 osób, m.in. zginął św. Aretas (Arethas, harata arab.  uprawiać ziemię, rolnik?; arab. orzeł?), 95-letni starzec, głowa plemienia, zarządca miasta Nadżran, a z nim żołnierze i ogólnie pozostałych chrześcijan w liczbie 4000. Prześladowanie chrześcijan stało się pretekstem do najazdu „chrześcijańskiego króla” Etiopii, Elesvahana, na państwo himjaryckie (523-525). (Weiss Anzelm, Arabia, w: EK t. 1, Lublin 1985, kol. 848).

                TROPARION o męczennikach (9).

KONTAKION, ton 4.

Przybliżył się do nas dziś dawca wesela,* świetlana uroczystość zwycięzców,* obchodząc ją, sławimy Pana na wysokościach.

25 Świętych męczenników i sekretarzy MARCJANA i MARTYRIUSZA.

            Św. Marcjan (Markianos), psałterzysta i św. Martyriusz (Martyrios, świadek gr), subdiakon, byli lektorami i pełnili funkcję sekretarzy przy św. Pawle, arcybiskupie Konstantynopola (wspomnienie 6 listopada) za ariańskiego cesarza Konstansa (337-350). Gdy św. Paweł został zesłany do Armenii, gdzie zmarł uduszony przez arian, oni też byli ścięci mieczem w 358 roku. Ich wspaniały grób usytuowany przed murami Konstantynopola był miejscem modlitw, jak niegdyś groby męczenników. Był on wybudowany staraniem dwóch arcybiskupów Konstantynopola: św. Jan Złotousty (398-404) rozpoczął prace, a Syzyniusz (426-427) dokończył.

                TROPARION o męczennikach (8A).

KONTAKION, ton 4.

Stoczywszy piękny bój od młodości,* Marcjanie z mądrym Martyriuszem,* pokonaliście odstępcę Ariusza,* zachowując nienaruszoną prawdziwą wiarę,* idąc za Pawłem, mądrym nauczycielem.* Dlatego razem z nim znaleźliście życie,* jako szlachetni bojownicy Trójcy.

26 + Św. i chwalebnego wielkiego męczennika DYMITRA Mirosączącego.

Św. Dymitr (Dēmētrios, odnoszący się do bogini Demeter; wiejski, rolniczy: w sensie ‘życie na wsi’), poniósł śmierć męczeńską w Tesalonice (dziś: Saloniki) za panowania cesarza Maksymiana (286-305) na początku IV wieku. Był rzymskim oficerem, dowódcą jednostki wojskowej i po śmierci ojca został też naznaczony prokonsulem Achai. Głównym jego zadaniem była obrona miasta przed barbarzyńcami (byli to głównie pogańscy Słowianie) i niszczenie chrześcijaństwa. A rodzice Dymitra byli tajnymi wyznawcami Chrystusa, on sam zaś wyznawał Jego otwarcie. Wielu też mieszkańców pociągnął za sobą. Stał się dla Tesaloniki drugim apostołem Pawłem, bo „apostoł narodów” zorganizował tu pierwszą wspólnotę chrześcijan (Dwa Listy do Tessaloniczan). Skoro cesarz o tym się dowiedział, postanowił rozprawić się chrześcijanami w tym mieście. Wracając do Rzymu z wyprawy nad Czarne Morze, prowadził swe wojska przez Tesalonikę. Dymitra posłał do więzienia. Sam z rozkoszą oglądał walki gladiatorów, jak jego ulubiony siłacz, o imieniu Lyajos, Germanin, pysznił się na arenie, wyzywał do walki mieszkańców miasta i zwyciężonych w walce chrześcijan zrzucał z pomostu na włócznie żołnierzy. Wtedy odważny młodzieniec, Nestor, miejscowy chrześcijanin, poszedł do więzienia i prosił Dymitra o błogosławieństwo na walkę z barbarzyńcą, wszedł na arenę, rozpoczął walkę i chełpliwy gladiator padł martwy. Maksymiana dotknęło to do żywego. Zrozumiawszy, kto był tego przyczyną, rozkazał męczyć i zabić razem Dymitra i Nestora. Zastosowano wobec Dymitra szczególnie okrutne katusze, by go zmusić do złożenia ofiary bóstwom rzymskim i zaparcia się Chrystusa; stąd nazywa się go „wielkim męczennikiem”. Pielgrzymujący z wiarą do jego grobu otrzymywali wiele uzdrowień. Dlatego już w 412-413 latach na tym grobie Leontios, prefekt Ilirii, wybudował wspaniałą pierwszą świątynię. Od VII wieku z relikwii św. Dymitra sączy się pachnący olej zw. miro, stąd dano mu też przydomek Mirosączący.

TROPARION, ton 3.

Wielkiego sprzymierzeńca w niebezpieczeństwach* znalazł w tobie, zwycięski bojowniku narodów pogańskich, świat cały.* Jak poskromiłeś pychę Lyajosa i dodałeś odwagi w boju Nestorowi,* tak módl się, święty Dymitrze, do Chrystusa Boga,* by nam darował obfite miłosierdzie.

TROPARION o trzęsieniu ziemi, ton 8.

Spoglądając na ziemię, sprawiasz, że się trzęsie,* uchroń nas od strasznej kary trzęsienia ziemi, Chryste nasz Boże,* i za przyczyną modlitw Bogurodzicy ześlij nam Swe bogate miłosierdzie,* jedyny Miłośniku człowieka.

KONTAKION o męczenniku, ton 2.

Krwi twojej strugami* Bóg odział w purpurę Kościół;* On dał ci moc niezwyciężoną* i zachowuje twoje miasto nienaruszone, bo ty jesteś jego umocnieniem.

KONTAKION o trzęsieniu ziemi, ton 6.

Wybaw nas wszystkich, Panie, od strasznego trzęsienia ziemi* i klęski nie do zniesienia za nasze grzechy;* oszczędź, Panie, pobożnych królów i Swoich ludzi,* których nabyłeś Swoją krwią, Władco,* i miasta tego nie skazuj na zatracenie przez straszne trzęsienie ziemi,* bo poza Tobą innego Boga nie mamy,* i zawołaj do śpiewających:* Ja jestem z wami i nikt nie może wam szkodzić.

Służba o męczenniku wspólna (8).

27 Św. męczennika NESTORA.

Tak Menologiony o tym męczenniku opowiadają: św. Nestor (Nestōr, dopełniacz: Nestoros) był bardzo młody i piękny, ledwie zaczynał mu się pojawiać puszek na twarzy, był blisko ze wspaniałym męczennikiem Dymitrem, widział wiele cudów dokonanych przez niego. Pewnego dnia przybiegł pod więzienie, gdzie przebywał św. Dymitr, padł na kolana i prosił go: „Sługo boży Dymitrze, chcę pokonać Lyajosa, lecz módl się za mnie, wzywając imienia Chrystusowego”. Święty przeżegnał Nestora znakiem Krzyża Chrystusowego i powiedział: „Zwyciężysz Lyajosa, przyniesiesz chwałę Chrystusowi”. Nestor dostał się na arenę i na oczach cesarza krzyknął: „Boże Dymitra, przyjdź mi z pomocą”. Potem starł się z Lyajosem, włócznią przebił mu serce i zabił go. Cesarz był dogłębnie wzburzony. Na jego rozkaz św. Dymitr, któremu przypisano śmierć Lyajosa, został przebity pchnięciem włóczni, a św. Nestor ścięty własnym mieczem.

                TROPARION o męczenniku (8).

KONTAKION, ton 2.

Pięknego dokonawszy boju,* otrzymałeś teraz nieśmiertelną chwałę,* wybornym byłeś żołnierzem Pana,* dzięki modlitwom męczennika Dymitra;* z nim nie przestaj, mądry Nestorze,* zanosić modlitwy za nas wszystkich.

28 Świętych męczenników TERENCJUSZA i NEONILLY i św. ojca naszego STEFANA, hymnografa.

Święte małżeństwo Terencjusz (łac. Terentius, terens łac, polerujący, ścierający, niszczący?) i Neonilla (Neonillē, nowa gr?) oraz ich siedmioro dzieci prawdopodobnie w Syrii cierpieli za wiarę w Chrystusa niewiadomo w jakim czasie. W tekstach liturgicznych są wymieniane ich imiona.

Św. Stefan (Stephanos, uwieńczony gr) jest wg tradycji krewnym św. Jana Damasceńskiego (wspomnienie 4 grudnia). Swoje zmagania ascetyczne podejmował w IX wieku w klasztorze św. Saby, stąd jego przydomek. Jest autorem wielu kanonów i on zostawił opis męczeństwa 20 zakonników laury zmasakrowanych w 797 roku. Jego wspomnienie ma miejsce też 13 lipca.

                TROPARION o męczennikach (8A) i św. Stefana TROPARION o biskupie wyznawcy (16).

KONTAKION o Stefanie, ton 4.

Zasadziłeś raj cnót pełen* i napoiłeś go swych łez potokami,* uzyskując, wszechsławny, dostęp do drzewa życia;* przez swoje modlitwy zachowaj, Stefanie, od ucisków swoją trzodę,* bo w tobie, mądry, przez wiarę i miłość* zyskaliśmy wszyscy wielkiego orędownika.

KONTAKION o męczennikach, ton 4.

Nadeszło dziś chwalebne wspomnienie męczenników,* cały świat uweselając,* mądrego Terencjusza i jego małżonki.* Zgromadźmy się z miłością,* by otrzymać uzdrowienie,* bo oni dostali od Ducha Świętego łaskę* uzdrawiania chorób i niemocy dusz naszych.

29 Św. matki naszej ANASTAZJI Rzymianki, męczennicy i św. ojca naszego ABRAMIUSZA, pustelnika.

Św. Anastazja (Anastasia, zmartwychwstała gr), zwana niekiedy Rzymianką, nie jest inną osobą od tej św. Anastazji, nazywanej Pharmacolytria, której wspomnienie obchodzi się 22 grudnia (patrz w tym dniu).

Św. Abramiusz (Abramios, hbr wyniosły ojciec), był przyjacielem św. Efrema Syryjskiego (wspomnienie 28 stycznia). Żył w IV wieku w pobliżu Edessy jako pustelnik; zmarł w wieku 70 lat. Miał na naleganie biskupa Edessy przyjąć święcenia kapłańskie i nawrócić z bałwochwalstwa mieszkańców swej rodzinnej miejscowości; za nieautentyczne uważa się dane o pochodzeniu św. Abramiusza, o opuszczeniu żony w siedem dni po ślubie, którą miał bez swojej chęci pojąć z woli rodziców, o nawróceniu bratanicy Marii. Na jego cześć św. Efrem ułożył 15 hymnów. Opierając się na późniejszych przekazach, bollandyści utrzymują, jakoby on żył w VI wieku. (Gustaw Romuald, Abraham z Bet Kiduna, w: EK t. 1, Lublin 1985, kol. 25-26).

                TROPARION o męczennicy (14) i TROPARION o wielebnym (7C).

KONTAKION o Anastazji, ton 3.

Wodami dziewictwa obmyta,* krwią męczeństwa ukoronowana, wielebna Anastazjo,* uzdrawiasz trapionych chorobami* i z sercem przystępujących do ciebie ocalasz;* daje ci bowiem siłę Chrystus* obfitujący w łaskę wiecznie płynącą.

KONTAKION o Abramiuszu, ton 3.

Byłeś postrzegany na ziemi jakby anioł w ciele,* i przez bojowanie stałeś się niby zasadzonym drzewem,* które pięknie wyrosło podlewane wodami wstrzemięźliwości,* a potokami swych łez zmyłeś grzechy:* dlatego, Abramiuszu, stałeś się boskim naczyniem Ducha.

30 Świętych męczenników ZENOBIUSZA i ZENOBII, siostry jego.

Ci święci męczennicy, pobożnie wychowani przez swoich chrześcijańskich rodziców, żyli w Cylicji za cesarza Dioklecjana (284-305). Zenobiusza (Dzēnobios) schwytano i poprowadzono przed prokonsula. W czasie przesłuchiwania spontanicznie zjawiła się jego siostra Zenobia (Dzenobia) i wyznała swą wiarę w Chrystusa. Zostali niemiłosiernie pobici i wrzuceni do kotła z wrzącą smołą, lecz uratowali się dzięki łasce Chrystusowej. Zginęli jednak przez ścięcie mieczem.

                TROPARION o męczennikach (8A).

KONRTAKION, ton 8.

Świadków prawdy, głosicieli pobożności,* zasłużenie uczcijmy natchnionymi pieśniami parę:* Zenobiusza razem z mądrą Zenobią,* razem żyli i razem odeszli,* i przez męczeństwo otrzymali koronę niewiędnącą.

31 Świętych apostołów STACHYSA, APELLESA, AMPLIASZA i ich       towarzyszy z 70 uczniów Pana i św. męczennika EPIMACHA.

Św. Stachys (Stachys, kłos zboża gr) i jego towarzysze (Apelles, Amplias, Ourbanos, miejski; uprzejmy łac), Aristoboulos, dający najlepsze rady gr, Narkissos, nazwa kwiatu: narcyz), należeli do wspólnoty chrześcijan w Rzymie. Do nich właśnie kieruje pozdrowienie św. Paweł pod koniec swojego listu do Rzymian (16,8-11).

Według Dionizego Aleksandryjskiego (Euzebiusz, VI,41) św. Epimach (Epimachos, pomocny w bitwie gr) umarł za wiarę w Aleksandrii za cesarza Decjusza (249-251). Po długim pobycie w więzieniu, gdzie przecierpiał niezliczone tortury, jak biczowanie żelaznymi prętami i rózgami, został wrzucony do palonego wapna, gdzie zmarł w 250 roku.

                TROPARION o apostołach (4) i TROPARION o męczenniku (8).

KONTAKION, ton 8.

Niby święte skarby Najświętszego Ducha i promienie Słońca* uczcijmy jak należy mądrych apostołów:* Apellesa, Urbana z Arystobulem,* Ampliasza, Narcyza i Stachysa,* których zgromadziła łaska naszego Boga.